Chu kỳ kinh nguyệt là một phần thiết yếu trong sức khỏe sinh sản của phụ nữ, phản ánh sự cân bằng nội tiết tố và chức năng của hệ thống sinh dục. Việc nhận biết những dấu hiệu bất thường như sự biến đổi màu sắc, lượng máu hoặc tần suất của chu kỳ là rất quan trọng để kịp thời điều chỉnh và chữa trị.
Chu kỳ kinh nguyệt là gì?
Chu kỳ kinh nguyệt là chuỗi các biến đổi sinh lý định kỳ ở cơ thể phụ nữ, được điều chỉnh bởi hệ hormone sinh dục, và đóng vai trò quan trọng trong chức năng sinh sản. Chu kỳ này thường xảy ra hàng tháng từ thời kỳ dậy thì cho đến mãn kinh. Kinh nguyệt, hay còn gọi là “đèn đỏ,” là phần tự nhiên của chu kỳ này ở phụ nữ khỏe mạnh và đánh dấu sự không có thai.
Trong chu kỳ kinh nguyệt, cơ thể nữ giới phát hành một hoặc đôi khi hai trứng. Trước khi quá trình rụng trứng xảy ra, lớp niêm mạc tử cung phát triển để chuẩn bị cho khả năng làm tổ của trứng thụ tinh. Nếu không có sự thụ tinh, lớp niêm mạc tử cung sẽ được loại bỏ, và một chu kỳ mới sẽ bắt đầu. Chu kỳ bình thường kéo dài khoảng 28 ngày, mặc dù có thể dao động từ 25 đến 35 ngày.
Hướng dẫn tính chu kỳ kinh nguyệt
Việc tính toán chính xác chu kỳ kinh nguyệt giúp chị em chủ động trong việc chăm sóc sức khỏe và dự đoán các vấn đề có thể xảy ra.
Chu kỳ kinh nguyệt được tính như thế nào? Theo các chuyên gia, chu kỳ kinh nguyệt được bắt đầu từ ngày đầu tiên của kỳ kinh nguyệt hiện tại cho đến ngày đầu tiên của kỳ kinh nguyệt tiếp theo. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết để xác định chu kỳ kinh nguyệt của bạn:
- Ghi nhận ngày bắt đầu: Đánh dấu ngày đầu tiên của kỳ kinh nguyệt. Đây là điểm khởi đầu của chu kỳ kinh nguyệt.
- Theo dõi ngày kết thúc: Tiếp tục theo dõi và ghi lại ngày đầu tiên của kỳ kinh nguyệt tiếp theo. Đây là ngày kết thúc của chu kỳ kinh.
- Tính toán chu kỳ: Xác định chu kỳ kinh nguyệt bằng cách tính số ngày từ ngày bắt đầu đến ngày kết thúc.
- Theo dõi liên tục: Ghi chép trong vòng 6 tháng để xác định chu kỳ kinh nguyệt trung bình, giúp dự đoán ngày bắt đầu của kỳ kinh nguyệt tiếp theo.
Ví dụ cụ thể:
- Ngày bắt đầu kỳ kinh nguyệt lần 1: 02/08/2024
- Ngày bắt đầu kỳ kinh nguyệt lần 2: 31/08/2024
Vì vậy, chu kỳ kinh nguyệt được tính là 29 ngày.
Các giai đoạn của một chu kỳ kinh nguyệt
Chu kỳ kinh nguyệt của mỗi người bắt đầu từ tuổi dậy thì (khoảng 12 – 17 tuổi) và kéo dài đến tuổi mãn kinh (khoảng 45 – 55 tuổi). Chu kỳ kinh nguyệt bao gồm các giai đoạn chính sau:
Giai đoạn hành kinh
Đây là giai đoạn đầu tiên của chu kỳ kinh nguyệt, khi lớp niêm mạc tử cung bị bong ra và được đào thải qua âm đạo do trứng không được thụ tinh hoặc không có thai. Trong giai đoạn này, nồng độ Estrogen và Progesterone giảm, dẫn đến hiện tượng xuất huyết.
Các triệu chứng phổ biến bao gồm đau bụng kinh, đau tức ngực, đau lưng dưới, đau đầu, dễ cáu gắt và tâm trạng thất thường. Thời gian hành kinh thường kéo dài từ 3 – 7 ngày, tuy nhiên, chu kỳ có thể ngắn hơn hoặc dài hơn tùy theo từng cá nhân.
Giai đoạn nang trứng
Xảy ra đồng thời với giai đoạn hành kinh, bắt đầu từ ngày đầu tiên của chu kỳ và kết thúc khi rụng trứng. Trong giai đoạn này, tuyến yên tiết ra hormone kích thích nang trứng, kích thích buồng trứng sản xuất từ 5 – 20 nang trứng chưa trưởng thành.
Những nang trứng không trưởng thành sẽ được tái hấp thụ. Nang trứng trưởng thành làm tăng nồng độ Estrogen, làm dày niêm mạc tử cung để tạo môi trường thuận lợi cho quá trình thụ thai.
Giai đoạn rụng trứng
Đây là giai đoạn duy nhất trong chu kỳ khi mang thai có thể xảy ra. Vào ngày thứ 14 của chu kỳ, buồng trứng giải phóng một quả trứng trưởng thành, di chuyển về ống dẫn trứng và sẵn sàng để thụ tinh. Nếu không có thụ tinh, trứng sẽ phân hủy hoặc được tái hấp thụ trong cơ thể.
Giai đoạn hoàng thể
Xảy ra sau khi trứng đã được giải phóng. Giai đoạn này đặc trưng bởi sự gia tăng nồng độ hormone Progesterone và Estrogen, giúp niêm mạc tử cung dày lên, chuẩn bị cho khả năng thụ thai. Nếu thụ tinh xảy ra, hormone gonadotropin duy trì hoàng thể và niêm mạc tử cung. Nếu không có thai, hoàng thể co lại, nồng độ Estrogen và Progesterone giảm, dẫn đến sự bắt đầu của chu kỳ kinh nguyệt mới với sự bong ra của niêm mạc tử cung và các chất dịch tạo thành kinh nguyệt.
Giai đoạn hoàng thể thường kéo dài từ 11 – 17 ngày và có thể kèm theo các triệu chứng của hội chứng tiền kinh nguyệt như ngực sưng đau, tâm trạng thất thường, chướng bụng, mất ngủ, thay đổi ham muốn tình dục, và thèm ăn.
Chu kỳ kinh nguyệt bình thường là như thế nào?
Chu kỳ kinh nguyệt được tính từ ngày đầu tiên của kỳ kinh nguyệt hiện tại đến ngày đầu tiên của kỳ kinh nguyệt tiếp theo, thường kéo dài từ 28 đến 30 ngày. Do đó, chu kỳ kinh nguyệt có thể được coi là bình thường nếu nó lặp lại đều đặn sau khoảng 21 ngày hoặc từ 32 đến 35 ngày.
Những rối loạn kinh nguyệt hay gặp
Kinh nguyệt bất thường có thể bao gồm nhiều hiện tượng khác nhau như vô kinh, chảy máu tử cung bất thường (rong kinh, rong huyết, thiểu kinh) và đau bụng kinh nghiêm trọng.
Rong kinh và rong huyết
Rong kinh và rong huyết là tình trạng chảy máu bất thường từ niêm mạc tử cung. Rong kinh là ra máu có chu kỳ kéo dài trên 7 ngày, trong khi rong huyết là ra máu không có chu kỳ kéo dài trên 7 ngày. Các loại rong kinh và rong huyết bao gồm:
- Rong kinh và rong huyết ở tuổi trẻ do rối loạn hoạt động vùng dưới đồi
- Rong kinh và rong huyết tiền mãn kinh do quá sản hoặc teo niêm mạc tử cung
- Cường kinh: Ra máu nhiều hơn bình thường trong kỳ kinh, thường do tổn thương tử cung, u xơ, polyp, lạc nội mạc tử cung
- Rong kinh do chảy máu trước kinh, thường do viêm niêm mạc tử cung hoặc hoàng thể teo sớm
- Rong kinh do chảy máu sau kinh, do niêm mạc tử cung bong chậm, ít gặp hơn các nguyên nhân khác
Vô kinh
Vô kinh là tình trạng không có kinh nguyệt liên tục, có thể là tạm thời hoặc vĩnh viễn. Vô kinh kéo dài có thể là dấu hiệu của các rối loạn nội tiết hoặc cấu trúc sinh dục. Vô kinh được chia thành:
- Vô kinh nguyên phát: Chưa có kinh nguyệt đến 15 tuổi
- Vô kinh thứ phát: Phụ nữ đã có kinh nguyệt nhưng không có kinh trong 3 chu kỳ hoặc từ 6 tháng trở lên
Nguyên nhân của vô kinh bao gồm:
- Rối loạn nội tiết của vùng dưới đồi, tuyến yên, buồng trứng
- Các vấn đề về giải phẫu bộ phận sinh dục
- Rối loạn ăn uống, tập thể dục quá mức, căng thẳng, thay đổi cân nặng nhanh
- Sử dụng thuốc, rối loạn chức năng vùng dưới đồi, u tuyến yên, suy buồng trứng sớm
- Khối u tiết androgen, buồng trứng đa nang, dính buồng tử cung sau thủ thuật
- Các bệnh nội tiết khác như hội chứng thượng thận-sinh dục, hội chứng Cushing, bệnh Addison, bệnh Basedow, đái tháo đường nặng
Thống kinh
Thống kinh là tình trạng đau bụng kinh nghiêm trọng xảy ra khi tử cung co thắt để bong lớp niêm mạc. Đau bụng có thể lan ra cột sống, xuống đùi và toàn bộ bụng, kèm theo đau đầu, căng vú, buồn nôn và cảm giác thần kinh bất ổn. Thống kinh có thể không kèm theo tổn thương thực thể nhưng có thể là dấu hiệu của các tình trạng như:
- Lạc nội mạc tử cung
- U xơ tử cung
- Tử cung đổ sau
- Viêm dính tử cung
- Sẹo cổ tử cung do thủ thuật
- Polyp cổ tử cung
Thiểu kinh
Thiểu kinh là tình trạng lượng máu kinh ra rất ít và kéo dài dưới 2 ngày. Nguyên nhân có thể bao gồm:
- Sử dụng phương pháp tránh thai nội tiết tố
- Thay đổi cân nặng đột ngột
- Dính lòng tử cung (hội chứng Asherman)
- Căng thẳng, suy buồng trứng sớm, tiền mãn kinh
Một số biến chứng của rối loạn kinh nguyệt
Rối loạn kinh nguyệt có thể dẫn đến nhiều biến chứng, tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra, với mức độ nghiêm trọng khác nhau.
- Rong kinh và rong huyết có thể gây thiếu máu thiếu sắt, dẫn đến tình trạng suy nhược cơ thể. Nếu không được điều trị kịp thời, thiếu máu nghiêm trọng có thể dẫn đến các vấn đề về tim mạch.
- Vô kinh do giảm nồng độ estrogen có thể làm giảm mật độ xương, gây loãng xương và làm tăng nguy cơ gãy xương do té ngã theo thời gian.
- Các tình trạng bệnh lý như u xơ tử cung, lạc nội mạc tử cung có thể làm tăng nguy cơ vô sinh do ảnh hưởng đến chức năng buồng trứng.
- Vô kinh cũng có thể gây vô sinh, vì thời gian không đều ảnh hưởng đến khả năng thụ thai.
- Đau bụng kinh nghiêm trọng và chảy máu kinh nhiều có thể làm suy giảm chất lượng cuộc sống và ảnh hưởng đến công việc.
Điều trị rối loạn chu kỳ kinh nguyệt như thế nào?
Kinh nguyệt không đều có thể được điều trị triệt để khi nguyên nhân cụ thể được xác định và điều trị kịp thời. Phương pháp điều trị tùy thuộc vào loại rối loạn, nguyên nhân, độ tuổi, mong muốn sinh con và nguy cơ biến chứng. Mục tiêu điều trị là khôi phục chu kỳ kinh nguyệt bình thường cho phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ hoặc ngăn ngừa các biến chứng liên quan.
Điều trị nội khoa có thể bao gồm việc sử dụng thuốc giảm đau, thuốc tránh thai và liệu pháp hormone. Trong khi đó, điều trị phẫu thuật có thể bao gồm nạo niêm mạc buồng tử cung, phẫu thuật tái tạo cơ quan sinh sản, hoặc cân nhắc cắt bỏ tử cung nếu cần thiết.
Việc hiểu rõ chu kỳ kinh nguyệt và các dấu hiệu bất thường là rất quan trọng để duy trì sức khỏe sinh sản tối ưu. Chu kỳ kinh nguyệt không chỉ phản ánh tình trạng sức khỏe tổng quát mà còn giúp bạn nhận diện sớm các vấn đề có thể xảy ra. Bằng cách theo dõi thường xuyên và chú ý đến những thay đổi bất thường, bạn có thể kịp thời phát hiện và điều trị các tình trạng y tế tiềm ẩn, từ đó bảo vệ sức khỏe của mình hiệu quả hơn.
