Bệnh hậu sản là một tình trạng sức khỏe nghiêm trọng có thể xảy ra sau khi sinh, ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể của phụ nữ. Đây là thuật ngữ dùng để chỉ các vấn đề sức khỏe phát sinh trong giai đoạn hậu sản, bao gồm những triệu chứng và dấu hiệu cần được chú ý. Để bảo vệ sức khỏe của mẹ sau sinh, việc nhận biết sớm các dấu hiệu của bệnh hậu sản và áp dụng các biện pháp phòng ngừa là vô cùng quan trọng.
Hậu sản là gì?
Hậu sản là giai đoạn kéo dài từ 5 đến 6 tuần sau khi sinh, trong đó các cơ quan trong cơ thể người mẹ, đặc biệt là các cơ quan sinh dục, sẽ dần trở về trạng thái ban đầu như trước khi mang thai. Tuy nhiên, tuyến vú sẽ tiếp tục phát triển để tiết sữa cho em bé.
Triệu chứng của hậu sản thường bao gồm sự thu hồi của tử cung, sự tiết sản dịch, và quá trình lên sữa. Những thay đổi này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chăm sóc sau sinh cho bà mẹ.
Tỷ lệ tử vong sau sinh trong thời kỳ hậu sản rất cao, với 60% tử vong trong giai đoạn này và 50% tử vong trong 24 giờ đầu sau sinh. Điều này cũng kéo theo tỷ lệ tử vong của trẻ sơ sinh là ⅔ trong 28 ngày đầu đời. Con số này cho thấy sự quan trọng của việc chăm sóc đầy đủ và đúng cách cho cả mẹ và trẻ em trong giai đoạn hậu sản.
Vậy bệnh hậu sản là gì? Nếu sản phụ không nhận được sự chăm sóc đầy đủ và đúng cách sau sinh, có thể dễ dàng mắc phải các bệnh lý khác nhau, được gọi chung là bệnh hậu sản.
Nguyên nhân dẫn đến bệnh hậu sản sau sinh
Bệnh hậu sản có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:
- Thai phụ không nhận được sự chăm sóc đầy đủ trong suốt thời gian mang thai có thể dẫn đến tình trạng cơ thể thiếu hụt dưỡng chất, sức khỏe suy giảm, và suy nhược.
- Khi thai phụ phải đối mặt với căng thẳng và mệt mỏi kéo dài trước khi sinh, cơ thể không thể hấp thụ đầy đủ dưỡng chất, dẫn đến kiệt sức và gia tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Dù đã chuẩn bị tâm lý và kiến thức về chăm sóc trẻ, khi thực sự bắt tay vào việc chăm sóc con, mẹ thường gặp phải những áp lực vô hình. Những áp lực này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và tâm lý của mẹ.
- Việc không tuân thủ chế độ kiêng cữ sau sinh cũng là một nguyên nhân phổ biến gây bệnh hậu sản. Các cơ quan sinh dục của phụ nữ cần khoảng 6 tuần để phục hồi hoàn toàn sau sinh. Quan hệ tình dục quá sớm có thể gây tổn thương cho các cơ quan này, làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
Dấu hiệu nhận biết bệnh hậu sản
Nhiễm trùng sau sinh
Nhiễm trùng hậu sản là tình trạng nhiễm trùng xảy ra tại âm đạo, cổ tử cung và tử cung trong vòng 6 tuần sau khi sinh. Đây là một biến chứng nghiêm trọng của quá trình sinh nở, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của người mẹ, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời.
Triệu chứng:
- Sốt cao
- Sản dịch có mùi hôi khó chịu
- Tử cung co chậm và gây đau
Bế sản dịch
Bế sản dịch là tình trạng sản dịch không được thoát ra ngoài, ứ đọng lại trong buồng tử cung. Nếu không được xử lý kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến rối loạn đông máu, chảy máu không cầm được và nguy hiểm đến tính mạng. Để phòng ngừa, sản phụ nên kiểm tra cổ tử cung để phát hiện bất thường. Thông thường, bác sĩ sẽ tiến hành nong cổ tử cung để loại bỏ dịch ứ đọng.
Băng huyết sau sinh
Băng huyết sau sinh xảy ra khi lượng máu mất sau khi sinh vượt quá 500 ml đối với sinh thường hoặc 1000 ml đối với sinh mổ. Tình trạng này thường gặp ở các sản phụ sinh nhiều con, con to, hoặc có tiền sử sảy thai nhiều lần và mổ tử cung.
Triệu chứng:
- Chảy máu từ tử cung qua âm đạo
- Cơ thể mệt mỏi, da tím tái, khát nước, mạch đập yếu và nhanh, huyết áp có thể giảm
- Một số trường hợp, máu có thể đọng lại trong tử cung hoặc tạo thành khối huyết tụ
Tắc tia sữa
Tắc tia sữa xảy ra khi sữa không được tiết ra hoặc tiết ra rất ít dù có sự kích thích từ bé. Nếu không điều trị kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến áp xe vú, xơ hóa tuyến vú, và nhiễm trùng.
Triệu chứng:
- Có thể kèm theo sốt
- Ngực căng cứng, đau, mức độ đau ngày càng tăng
- Có thể cảm nhận cục cứng trong ngực, sữa tiết ra ít hoặc không tiết ra
Áp xe vú
Áp xe vú là sự hình thành các ổ viêm sâu trong tuyến vú do vi khuẩn như liên cầu và tụ cầu gây ra. Vi khuẩn từ đầu vú xâm nhập vào tuyến vú qua các vết thương và ống dẫn sữa, dẫn đến tình trạng viêm. Nếu không được điều trị sớm, áp xe vú có thể phát triển nặng hơn.
Triệu chứng:
- Sốt cao, cảm giác rét run
- Ngực sưng, nóng, đỏ và đau
- Siêu âm vú cho thấy nhiều ổ dịch
Táo bón và trĩ
Táo bón và trĩ có thể xảy ra sau khi sinh, và có thể trở nên nghiêm trọng hơn do áp lực từ tử cung mở rộng lên các tĩnh mạch vùng bụng dưới.
Tiểu tiện và đại tiện mất kiểm soát
Són tiểu sau sinh có thể gây khó chịu, thường do sàn bàng quang căng ra trong thai kỳ và sinh nở. Tình trạng đi nặng không kiểm soát thường do cơ vùng chậu bị kéo căng và yếu, hoặc tổn thương dây thần kinh trong quá trình sinh.
Chứng sản giật
Sản giật là biến chứng nghiêm trọng của tăng huyết áp trong thai kỳ, với triệu chứng gồm tăng huyết áp, tiền sản giật, và phù nề. Biến chứng xuất huyết não có thể xảy ra, dẫn đến hôn mê hoặc tử vong.
Triệu chứng:
- Nhiễm độc thai nghén nặng, bao gồm phù, tăng huyết áp và protein niệu
- Hội chứng tiền sản giật với triệu chứng như nhức đầu, chóng mặt, mờ mắt, buồn nôn, đau bụng
- Sản giật có thể xảy ra đột ngột với các giai đoạn như co cứng, co giật từng cơn, và hôn mê
Trầm cảm sau sinh
Trầm cảm sau sinh là tình trạng rối loạn cảm xúc, với các triệu chứng như mệt mỏi, lo lắng, buồn chán và cảm giác mất kiểm soát. Bệnh lý này có thể tự khỏi hoặc cần can thiệp nếu không được điều trị kịp thời.
Triệu chứng:
- Suy nhược cơ thể
- Lo lắng không rõ nguyên nhân
- Hoảng hốt và căng thẳng
- Cảm giác ám ảnh, mất tập trung và rối loạn giấc ngủ
Cách phòng ngừa hậu sản sau sinh
Để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm sau sinh, việc chăm sóc sức khỏe của mẹ rất quan trọng. Dưới đây là những lưu ý cần thiết trong chăm sóc hậu sản mà mẹ có thể tham khảo:
Chế độ ăn uống
Sinh con là một quá trình tốn sức và cần nhiều năng lượng. Vì vậy, mẹ cần một chế độ dinh dưỡng khoa học và đầy đủ trong giai đoạn hậu sản để phục hồi sức khỏe và đảm bảo nguồn sữa cho bé, đồng thời giúp ngăn ngừa các biến chứng sau sinh. Trong 6 giờ đầu sau mổ, mẹ không nên ăn gì. Sau đó, có thể bắt đầu với thức ăn từ lỏng đến đặc.
Thực đơn hàng ngày nên bổ sung thực phẩm giàu dinh dưỡng như thịt, cá, trứng, sữa, và hạn chế gia vị kích thích như ớt, cũng như trà và cà phê để không làm ảnh hưởng đến việc tiết sữa. Đảm bảo uống đủ 2 lít nước mỗi ngày và ăn nhiều rau xanh, trái cây để phòng tránh táo bón.
Chăm sóc vết mổ sau sinh
Vết mổ thường sẽ lành trong khoảng 3 đến 5 ngày. Mẹ có thể tắm nhanh với nước ấm và sau đó lau khô cơ thể cũng như vết mổ. Lưu ý không băng kín vết mổ hoặc tự ý sử dụng dung dịch sát khuẩn mà không có sự chỉ định của bác sĩ.
Vệ sinh cá nhân
Sau sinh từ 3 đến 4 ngày, mẹ có thể tắm gội bằng nước ấm. Phòng tắm cần được giữ kín và thoáng mát. Thời gian tắm nên hạn chế từ 5 đến 10 phút, sau đó lau khô cơ thể và mặc quần áo ngay. Đồng thời, cần chăm sóc vệ sinh cá nhân vùng âm đạo và hậu môn thật sạch sẽ, tránh thao tác mạnh, không đặt vật gì vào âm đạo và thay băng vệ sinh thường xuyên để ngăn ngừa nhiễm trùng. Hạn chế quan hệ tình dục nếu vẫn còn sản dịch.
Chế độ sinh hoạt
Sau sinh, vận động nhẹ nhàng là cần thiết để mẹ phục hồi nhanh chóng và giảm nguy cơ biến chứng. Tuy nhiên, mẹ nên tránh vận động mạnh và thực hiện các bài tập nhẹ nhàng như đi lại trong phòng. Những mẹ phải mổ lấy thai hoặc mất nhiều máu cần được nghỉ ngơi nhiều hơn và sự hỗ trợ tận tình từ người thân. Đảm bảo ngủ đủ 8 đến 9 tiếng để phục hồi năng lượng, hỗ trợ việc tiết sữa tốt hơn và giảm căng thẳng sau sinh.
Các câu hỏi mà chị em quan tâm về bệnh hậu sản sau sinh
Làm thế nào để nhận biết sớm bệnh hậu sản?
Các dấu hiệu bệnh hậu sản có thể bao gồm sốt cao, đau bụng dữ dội, chảy máu nhiều hơn mức bình thường, hoặc cảm giác mệt mỏi cực độ. Đối với các vấn đề tâm lý, dấu hiệu có thể bao gồm cảm giác buồn bã, lo âu kéo dài, và khó khăn trong việc kết nối với em bé.
Khi nào tôi nên liên hệ với bác sĩ nếu nghi ngờ bị bệnh hậu sản?
Nếu bạn gặp phải các triệu chứng nghi ngờ bệnh hậu sản, đặc biệt là các dấu hiệu nặng như sốt cao không giảm, chảy máu nhiều, hoặc cảm giác mệt mỏi cực độ không thuyên giảm, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ Vũ Sơn. Điều này giúp phát hiện sớm và điều trị kịp thời các vấn đề sức khỏe.
Có những phương pháp điều trị nào cho bệnh hậu sản?
Phương pháp điều trị bệnh hậu sản phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm sử dụng thuốc kháng sinh nếu có nhiễm trùng, liệu pháp tâm lý cho các vấn đề tâm lý, và các biện pháp hỗ trợ khác như chế độ dinh dưỡng và vật lý trị liệu.
Tóm lại, bệnh hậu sản là một tình trạng quan trọng mà các bà mẹ mới sinh cần đặc biệt chú ý. Việc nhận diện sớm các dấu hiệu của bệnh và áp dụng các biện pháp phòng ngừa hiệu quả có thể giúp bảo vệ sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống của mẹ sau sinh. Để đảm bảo sức khỏe toàn diện, các mẹ nên thường xuyên theo dõi tình trạng cơ thể, tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa và duy trì chế độ chăm sóc hợp lý. Việc phòng ngừa và điều trị kịp thời không chỉ giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh mà còn góp phần vào sự phục hồi nhanh chóng và bền vững sau quá trình sinh nở.
