Cách nhận biết sa tử cung sớm đang là mối quan tâm hàng đầu của rất nhiều chị em phụ nữ, đặc biệt là sau những cột mốc quan trọng trong như sinh nở hay bước vào giai đoạn tiền mãn kinh. Bạn có đang cảm thấy cơ thể mình có những tín hiệu lạ ở vùng tam giác mật, hay những nỗi lo thầm kín về sức khỏe cô bé đang khiến bạn băn khoăn? Sa tử cung không chỉ là một vấn đề sức khỏe đơn thuần, mà còn có thể ảnh hưởng đến sự tự tin và chất lượng cuộc sống. Đừng để những dấu hiệu mơ hồ khiến bạn lo lắng. Bài viết này sẽ Bác sĩ Vũ Sơn sẽ giúp bạn hiểu hơn về sa tử cung, từ đó chủ động bảo vệ sức khỏe của chính mình.
Sa tử cung là gì?
Sa tử cung (sa dạ con) là tình trạng tử cung bị tụt xuống thấp hơn vị trí bình thường trong khung chậu, thậm chí có thể tụt hẳn ra ngoài âm đạo. Tình trạng này xảy ra khi các cơ và dây chằng nâng đỡ tử cung bị yếu hoặc giãn ra, không còn giữ được tử cung đúng vị trí.
Sa tử cung được chia thành các cấp độ từ nhẹ đến nặng:
- Độ 1: Tử cung sa nhẹ, vẫn nằm trong âm đạo.
- Độ 2: Tử cung sa đến lỗ âm đạo.
- Độ 3: Tử cung sa hẳn ra ngoài âm đạo.
- Độ 4: Giai đoạn nặng nhất của sa tử cung độ 3
Sa tử cung nhìn chung không phải là tình trạng nguy hiểm đến tính mạng ngay lập tức. Tuy nhiên, nó có thể gây ra nhiều khó chịu, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hàng ngày, chất lượng cuộc sống và sức khỏe tình dục của phụ nữ. Nếu không được điều trị kịp thời, sa tử cung sau khi sinh có thể dẫn đến các biến chứng như viêm loét cổ tử cung, nhiễm trùng đường tiết niệu, bí tiểu, rối loạn đại tiện, và thậm chí ảnh hưởng đến khả năng sinh sản nếu kèm theo các biến chứng khác.
Sa tử cung không phải là một tình trạng một chiều mà được phân loại thành nhiều mức độ khác nhau, từ nhẹ đến nặng, tùy thuộc vào mức độ tử cung đã tụt xuống. Việc nhận biết được mình đang ở cấp độ nào sẽ giúp bạn và bác sĩ đưa ra hướng xử trí phù hợp nhất.
Các mức độ sa tử cung
Các mức độ sa tử cung phổ biến, thường được chia thành 3 hoặc 4 cấp độ:
Sa tử cung độ 1 (Mức độ nhẹ nhất)
- Đặc điểm: Tử cung đã bắt đầu tụt xuống nhưng vẫn còn nằm hoàn toàn trong lòng âm đạo, chưa lồi ra ngoài cửa âm đạo. Cổ tử cung có thể sa thấp hơn bình thường, nhưng vẫn cách âm hộ khoảng 3-4 cm.
- Dấu hiệu: Ở giai đoạn này, các triệu chứng thường không rõ ràng hoặc chỉ mơ hồ, dễ bị nhầm lẫn với các bệnh phụ khoa khác. Bạn có thể cảm thấy hơi nặng ở vùng bụng dưới, cảm giác vướng nhẹ khi đi lại nhiều hoặc đứng lâu.
- Khả năng điều trị: Đây là cấp độ dễ điều trị nhất, thường có thể cải thiện bằng các bài tập sàn chậu (Kegel) và thay đổi lối sống.
Sa tử cung độ 2 (Mức độ trung bình):
- Đặc điểm: Tử cung đã tụt xuống đến cửa âm đạo. Một phần cổ tử cung có thể thập thò ở âm hộ hoặc có thể nhìn thấy rõ khi bạn gắng sức (ho, rặn) hoặc khi lao động nặng, đi lại nhiều. Khi nằm nghỉ ngơi, tử cung có thể tự co lên trở lại.
- Dấu hiệu: Các triệu chứng trở nên rõ ràng hơn, gây khó chịu như cảm giác vướng víu, nặng tức vùng chậu, tiểu khó, tiểu són hoặc táo bón. Cảm giác đau còn có thể xuất hiện khi quan hệ tình dục
- Khả năng điều trị: Vẫn có thể áp dụng các phương pháp bảo tồn như vòng nâng pessary kết hợp với tập Kegel, nhưng phẫu thuật có thể được cân nhắc nếu các triệu chứng ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống.
Sa tử cung độ 3 (Mức độ nặng):
- Đặc điểm: Toàn bộ tử cung đã sa hẳn ra ngoài âm đạo. Bạn có thể nhìn thấy rõ một khối tròn, màu hồng (là phần cổ tử cung và thân tử cung) lồi ra ngoài âm hộ, to bằng quả trứng gà hoặc lớn hơn. Tử cung không thể tự co vào trong.
- Dấu hiệu: Triệu chứng rất rõ ràng và gây phiền toái nghiêm trọng: cảm giác vướng víu liên tục, đau tức dữ dội, khó khăn nghiêm trọng khi đi tiểu, đại tiện, có thể viêm loét, chảy máu do cọ xát với quần áo.
- Khả năng điều trị: Thường cần can thiệp phẫu thuật để nâng hoặc cắt bỏ tử cung, kết hợp với điều trị các biến chứng liên quan.
Sa tử cung độ 4 (Dạng nặng nhất của sa tử cung độ 3)
- Đặc điểm: Mức độ này thường được coi là dạng nặng nhất của sa tử cung độ 3, khi toàn bộ tử cung đã sa ra ngoài âm đạo một cách rõ rệt và thường kéo theo cả các cơ quan lân cận như bàng quang (sa bàng quang) hoặc trực tràng (sa trực tràng).
Vậy điều gì khiến tử cung của chúng ta lại bị sa xuống như vậy? Đâu là nguyên nhân khiến bạn bị sa tử cung?
Nguyên nhân dẫn đến sa tử cung
Sa tử cung là một vấn đề phổ biến ở phụ nữ, đặc biệt là những người đã trải qua quá trình sinh nở. Nguyên nhân chính thường liên quan đến sự suy yếu của các cơ và dây chằng sàn chậu – hệ thống nâng đỡ tử cung và các cơ quan vùng chậu. Dưới đây là những thủ phạm chính dẫn đến tình trạng sa tử cung:
- Quá trình sinh nở (đặc biệt là sinh thường): Việc rặn đẻ nhiều, sinh con to, sinh nhiều lần, hoặc quá trình chuyển dạ kéo dài có thể làm tổn thương, kéo giãn các cơ và dây chằng vùng sàn chậu, khiến chúng không còn đủ sức nâng đỡ tử cung.
- Tuổi tác và mãn kinh: Khi phụ nữ bước vào giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh, nồng độ estrogen suy giảm đáng kể. Estrogen đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì độ đàn hồi và sức mạnh của các cơ, dây chằng. Thiếu hụt estrogen khiến các mô trở nên yếu và lỏng lẻo hơn, dễ dẫn đến sa tử cung.
- Tăng áp lực ổ bụng mãn tính: Các tình trạng gây tăng áp lực liên tục lên vùng bụng dưới và sàn chậu có thể làm suy yếu các cơ nâng đỡ, bao gồm: Táo bón mãn tính, ho mãn tính, nâng vác vật nặng thường xuyên hay béo phì.
- Phẫu thuật vùng chậu: Một số phẫu thuật như cắt bỏ tử cung (dù đã cắt bỏ tử cung vẫn có thể sa mỏm cụt âm đạo) có thể làm thay đổi cấu trúc nâng đỡ.
Hiểu rõ nguyên nhân là một phần, nhưng điều quan trọng hơn cả là nhận biết được các dấu hiệu của sa tử cung để có thể thăm khám và điều trị kịp thời. Vậy, làm thế nào để biết mình có bị sa tử cung hay không?
Cách nhận biết sa tử cung
Việc phát hiện sớm các dấu hiệu của sa tử cung là rất quan trọng để có thể can thiệp kịp thời và tránh các biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là những cách nhận biết sa tử cung phổ biến nhất mà chị em nên lưu ý:
- Cảm giác nặng hoặc tức ở vùng chậu: Đây là dấu hiệu thường gặp nhất, cảm giác như có vật gì đó đang tụt xuống hoặc đè nặng ở bụng dưới, vùng bẹn. Cảm giác này thường nặng hơn vào cuối ngày hoặc sau khi đứng lâu, vận động mạnh.
- Cảm giác có khối lạ lồi ra ở âm đạo: Đây là dấu hiệu rõ ràng nhất, đặc biệt ở sa tử cung độ 2 hoặc 3. Bạn có thể tự sờ thấy một khối thịt mềm nhô ra ngoài cửa âm đạo, hoặc cảm thấy vướng víu khi đi lại hoặc ngồi.
- Đau hoặc khó chịu khi quan hệ tình dục: Sa tử cung có thể gây đau rát, khó chịu khi giao hợp do tử cung bị sa thấp hoặc lộ ra ngoài.
- Rối loạn tiểu tiện: Tình trạng tiểu són, tiểu không tự chủ, tiểu khó hoặc tiểu nhiều lần.
- Rối loạn đại tiện: Bị táo bón hoặc khó khăn trong việc đi đại tiện.
- Đau lưng dưới: Cơn đau âm ỉ ở vùng thắt lưng, có thể lan xuống chân.
- Chảy máu bất thường: Trong một số trường hợp, nếu tử cung bị lộ ra ngoài và cọ xát với quần áo, có thể gây viêm loét và chảy máu.
Bên cạnh việc nhận biết qua các triệu chứng lâm sàng, liệu có cách nhận biết sa tử cung bằng tay tại nhà hay không?
Cách nhận biết sa tử cung bằng tay
Việc tự kiểm tra tại nhà có thể giúp bạn nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường, nhưng cần hiểu rằng đây chỉ là bước sơ bộ và không thay thế được chẩn đoán của bác sĩ. Nếu bạn nghi ngờ mình bị sa tử cung, đây là cách nhận biết sa tử cung bằng tay mà bạn có thể thực hiện một cách cẩn thận:
Thời điểm kiểm tra: Tốt nhất là sau khi tắm, khi cơ thể thư giãn và sạch sẽ.
Tư thế: Nằm ngửa, co hai chân lên, hoặc ngồi xổm.
Thao tác kiểm tra:
- Rửa tay thật sạch bằng xà phòng và nước ấm, sau đó lau khô. Sử dụng găng tay y tế (nếu có).
- Nhẹ nhàng đưa ngón trỏ hoặc ngón giữa đã được vệ sinh sạch vào trong âm đạo.
- Cảm nhận thành âm đạo. Bình thường, bạn sẽ cảm thấy thành âm đạo mềm mại và trơn tru.
- Nếu tử cung bị sa, bạn có thể cảm nhận được một khối tròn, mềm nhô ra ở thành trên của âm đạo (hướng về phía bụng). Ở mức độ nặng hơn (sa độ 2, 3), khối này có thể nằm ngay ở cửa âm đạo hoặc thậm chí lồi hẳn ra ngoài. Khối này chính là tử cung hoặc một phần của tử cung bị tụt xuống.
- Bạn cũng có thể thử ho hoặc rặn nhẹ để xem khối đó có di chuyển hay tụt thấp hơn không.
Lưu ý quan trọng:
- Không tự chẩn đoán: Cách kiểm tra sa tử cung bằng tay này chỉ là một biện pháp giúp bạn nhận biết các dấu hiệu sớm. Để có chẩn đoán chính xác và tư vấn điều trị phù hợp, bạn PHẢI đến gặp bác sĩ phụ khoa.
- Không cố gắng đẩy vào: Không cố gắng đẩy khối lồi vào trong nếu bạn cảm thấy đau hoặc khó chịu.
- Giữ vệ sinh: Đảm bảo vệ sinh tay và vùng kín sạch sẽ để tránh nhiễm trùng.
Sau khi đã nhận biết được các dấu hiệu và tự kiểm tra, nếu bạn nghi ngờ mình bị sa tử cung, việc tiếp theo là tìm hiểu về hướng điều trị. Vậy, sa tử cung sẽ được điều trị như thế nào? Cùng Bác sĩ Vũ Sơn khám phá các phương pháp điều trị hiệu quả hiện nay.
Hướng điều trị sa tử cung
Việc điều trị sa tử cung phụ thuộc vào mức độ sa, tuổi tác, tình trạng sức khỏe tổng thể và mong muốn có con của người bệnh. Các hướng điều trị phổ biến bao gồm:
Điều trị bảo tồn (không phẫu thuật)
Phương pháp áp dụng cho các trường hợp sa tử cung độ 1 hoặc độ 2 nhẹ, hoặc khi bệnh nhân không thể phẫu thuật.
- Bài tập Kegel: Giúp tăng cường sức mạnh cho các cơ sàn chậu, hỗ trợ nâng đỡ tử cung. Đây là bài tập đơn giản có thể tự thực hiện tại nhà.
- Vòng nâng pessary: Là một dụng cụ y tế bằng silicone, được đặt vào âm đạo để nâng đỡ tử cung và các cơ quan vùng chậu khác. Vòng cần được bác sĩ đặt và tháo vệ sinh định kỳ.
- Thay đổi lối sống: Giảm cân (nếu béo phì), điều trị táo bón, tránh nâng vác vật nặng, điều trị ho mãn tính.
Điều trị sa tử cung bằng phẫu thuật
Áp dụng cho các trường hợp sa tử cung từ độ 2 nặng trở lên, hoặc khi điều trị bảo tồn không hiệu quả và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.
- Phẫu thuật nâng tử cung: Bác sĩ sẽ sử dụng các kỹ thuật khâu, cố định hoặc sử dụng lưới tổng hợp để nâng tử cung trở lại vị trí bình thường.
- Cắt bỏ tử cung: Trong một số trường hợp nặng, đặc biệt là ở phụ nữ đã mãn kinh hoặc không còn nhu cầu sinh con, bác sĩ có thể đề nghị cắt bỏ tử cung để giải quyết triệt để vấn đề.
- Phẫu thuật nội soi hoặc mổ mở: Tùy thuộc vào tình trạng cụ thể và kinh nghiệm của bác sĩ.
Mặc dù sa tử cung là tình trạng có thể điều trị, nhưng phòng bệnh hơn chữa bệnh. Vậy có những biện pháp nào để phòng ngừa nguy cơ sa tử cung sau khi sinh, đặc biệt là với những đối tượng có nguy cơ cao?
Các biện pháp phòng ngừa nguy cơ sa tử cung
Phòng ngừa luôn tốt hơn điều trị, đặc biệt với sa tử cung – một tình trạng có thể ảnh hưởng lâu dài đến chất lượng cuộc sống. Dù không thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ, nhưng việc áp dụng các biện pháp sau có thể giúp bạn giảm khả năng mắc bệnh:
- Tập luyện sàn chậu đều đặn (Bài tập Kegel): Đây là bài tập giúp tăng cường sức mạnh và độ đàn hồi của các cơ sàn chậu. Nên tập Kegel đều đặn hàng ngày, đặc biệt là trong thai kỳ, sau sinh và khi bước vào tuổi tiền mãn kinh.
- Duy trì cân nặng hợp lý
- Chế độ ăn uống nhiều chất xơ, phòng ngừa táo bón:
- Hạn chế nâng vác vật nặng:
- Điều trị dứt điểm các bệnh lý gây tăng áp lực ổ bụng như (ho mãn tính, hen suyễn,…)
- Nghỉ ngơi, chăm sóc sức khỏe sau sinh:
- Bổ sung estrogen (nếu cần): Ở phụ nữ mãn kinh, bác sĩ có thể cân nhắc kê toa liệu pháp thay thế hormone estrogen (dạng uống hoặc đặt âm đạo) để duy trì độ đàn hồi của các mô vùng chậu.
Câu hỏi thường gặp
Làm sao để biết mình có bị sa tử cung không?
Bạn có thể tự kiểm tra tại nhà theo cách nhận biết sa tử cung bằng tay. Tuy nhiên, để chẩn đoán chính xác nhất, bạn cần đến gặp bác sĩ phụ khoa để được thăm khám lâm sàng và các xét nghiệm cần thiết.
Sau sinh bao lâu bị sa tử cung?
Sa tử cung sau khi sinh có thể xảy ra ngay sau sinh (do tổn thương cấp tính), hoặc vài tháng, vài năm sau đó do các cơ và dây chằng dần suy yếu theo thời gian, đặc biệt nếu không có chế độ nghỉ ngơi và phục hồi hợp lý.
Sa tử cung thường xảy ra khi nào?
Sa tử cung phổ biến nhất ở phụ nữ đã sinh con (đặc biệt là sinh thường nhiều lần, sinh con to) và phụ nữ ở độ tuổi mãn kinh (do suy giảm hormone estrogen).
Nhận biết sa tử cung sớm và chủ động phòng ngừa bảo vệ sức khỏe và chất lượng cuộc sống của mình. Sa tử cung không phải là bệnh lý quá xa lạ và hoàn toàn có thể được quản lý, điều trị hiệu quả nếu phát hiện kịp thời. Nếu bạn đang có bất kỳ dấu hiệu nào nghi ngờ sa tử cung, hoặc cần được tư vấn chi tiết về cách nhận biết sa tử cung, hãy liên hệ ngay với Bác sĩ Vũ Sơn để được thăm khám, chẩn đoán chính xác và nhận lời khuyên sớm nhất.
